Svjetski dan srca – podsjetnik za očuvanje zdravlja

Svjetski dan srca se održava 29. septembra svake godine i predstavlja najveću svjetsku platformu za podizanje svijesti o kardiovaskularnim bolestima, uključujući bolesti srca i moždani udar.

Kada je nastao Svjetski dan srca?

U maju 2012. godine, svjetski lideri su se obavezali na smanjenje globalne smrtnosti od nezaraznih bolesti (NCD) za 25% do 2025. godine. Kardiovaskularna oboljenja (CVD) su odgovorna za gotovo polovinu svih smrtnih slučajeva NCD-a. Svjetski dan srca je, stoga, savršena platforma za zajednicu CVD-a da se ujedini u borbi protiv CVD-a i smanji teret globalnog oboljenja od ovih bolesti.

Svjetski dan srca informiše ljude širom svijeta da je CVD, uključujući srčanu bolest i moždani udar, vodeći uzrok smrti na svijetu uzimajući oko 17,5 miliona života svake godine i naglašava aktivnosti koje pojedinci mogu preduzeti kako bi spriječili i kontrolisali potencijalna oboljenja. Cilj ove inicijative je da podstakne na akciju i obrazuje ljude da se kontrolisanjem faktora rizika, kao što je upotreba duvana, nezdrava ishrana i fizička neaktivnost, izbjegne najmanje 80% preuranjenih smrtnih slučajeva.

Svjetski dan srca je globalna kampanja u kojoj pojedinci, porodice, zajednice i vlade širom svijeta učestvuju u aktivnostima koje su zadužene za promociju zdravlja srca. Kroz ovu kampanju, Svjetska federacija za srce ujedinjuje ljude iz svih zemalja i okolnosti u borbi protiv opterećenja CVD-a, inspiriše i pokreće međunarodne akcije kako bi podstakla dugovječan život širom svijeta.

Obećajte svom srcu!

Glavni poziv za akciju tokom ovogodišnje kampanje jeste obećanje. Obećanje vas kao pojedinca da ćete postati aktivniji, reći ne pušenju, jesti zdravije, itd. Obećanje zdravstvenog radnika da će učiniti sve kako bi spasio više života … ili kreatora politika da će sprovesti akcioni plan vezano za kardiovaskularne i druge nezarazne bolesti.

Osvijetlite se u crveno

U posljednjih nekoliko godina sve više i više svjetskih spomenika i zgrada su se osvijetlile u crveno u znak podrške Svjetskom danu srca.

Kardiovaskularne bolesti su vodeći uzrok smrti i invaliditeta u svijetu. Da bi se to promijenilo, ljudi širom svijeta treba da obećaju da će uticati na četiri glavna faktora rizika – upotreba duvana, nepravilna ishrana, fizička neaktivnost i štetna upotreba alkohola.

Male promjene u životnom stilu mogu uticati na zdravlje našeg srca.

Prestanak pušenja, pravilna ishrana, 30 minuta fizičke aktivnosti dnevno može da pomogne u prevenciji bolesti srca i krvnih sudova.

Najznačajniji faktori rizika za nastanak kardiovaskularnih bolesti

Većina KVB je uzrokovana faktorima rizika koji se mogu kontrolisati, liječiti ili modifikovati, kao što su: visok krvni pritisak, visok nivo holesterola, prekomjerna uhranjenost/gojaznost, upotreba duvana, fizička neaktivnost i šećerna bolest. Međutim, postoje i neki faktori rizika koji ne mogu da se kontrolišu.

Među najznačajnije faktore rizika koji su odgovorni za smrtnost od KVB, ubrajaju se povišen krvni pritisak (kome se pripisuje 13% smrtnih slučajeva na globalnom nivou), zatim upotreba duvana (9%), povišen nivo šećera u krvi (6%), fizička neaktivnost (6%) i prekomjerna tjelesna masa i gojaznost (5%).

Promjenljivi faktori rizika

Hipertenzija (povišen krvni pritisak)

Hipertenzija je vodeći uzrok KVB širom svijeta, a visok krvni pritisak se naziva „tihi ubica”, jer često nije praćen znacima upozorenja ili simptomima, pa mnogi ljudi i ne znaju da ga imaju.

Krvni pritisak se mjeri i evidentira kao odnos dva broja u milimetrima živinog stuba – na primjer, 120/78 mm Hg. Prvi broj označava sistolni (tzv. gornji) krvni pritisak – pritisak u arterijama u trenutku kada je srčani mišić u kontrakciji, a drugi broj označava dijastolni (tzv. donji) pritisak – pritisak u arterijama kada je srčani mišić opušten između dvije kontrakcije. Normalnim krvnim pritiskom se smatraju izmjerene vrijednosti gornjeg sistolnog pritiska manje od 120 mm Hg i donjeg dijastolnog manje od 80 mm Hg.

Prehipertenzija se definiše kao stanje kada se u više mjerenja dobije sistolni (gornji) pritisak koji je između 120–129 mm Hg, odnosno kada je dijastolni (donji) pritisak 80 mm Hg. Povišen krvni pritisak –hipertenzija se definiše kao stanje kada se u više mjerenja dobije sistolni (gornji) pritisak koji je između 130–139 mm Hg, odnosno kada je dijastolni (donji) pritisak 80–89 mm Hg.

Na globalnom nivou, skoro milijardu ljudi ima visok krvni pritisak (hipertenziju), od kojih dve trećine živi u zemljama u razvoju.

Hipertenzija je jedan od najvažnijih uzroka prijevremene smrti širom svijeta, a ono što zabrinjava je činjenica da se procjenjuje da će 1,56 milijardi ljudi živjeti sa hipertenzijom u 2025. godini.

Sve navedeno upućuje na važnost redovnog mjerenja krvnog pritiska.

Upotreba duvana

Procjenjuje se da je pušenje uzrok nastanka skoro 10% svih KVB. Pušači imaju dvostruko do trostruko viši rizik za pojavu srčanog i moždanog udara u poređenju sa nepušačima. Rizik je veći ukoliko je osoba počela da puši prije 16. godine života, raste sa godinama i viši je kod žena nego kod muškaraca.

U roku od dvije godine od prestanka pušenja, rizik od ishemijskih bolesti srca se znatno smanjuje, a u roku od 15 godina od prestanka pušenja, rizik od kardiovaskularnih oboljenja se izjednačuje sa rizikom koji postoji kod nepušača. U svijetu ima milijardu svakodnevnih pušača duvana. Najviša učestalost svakodnevnih pušača duvana zabilježena je u evropskom regionu (31%), a najniža u afričkom regionu (10%).

Povišen nivo šećera u krvi – šećerna bolest

Šećerna bolest se dijagnostikuje u slučaju kada su vrijednosti jutarnjeg nivoa šećera natašte u krvi 7,0 mmol/L (126 mg/dl) ili više, a KVB uzrok su 60 procenata svih smrtnih slučajeva osoba sa šećernom bolešću. Rizik od kardiovaskularnih bolesti je od dva do tri puta veći kod osoba sa tipom 1 ili tipom 2 šećerne bolesti, a rizik je veći kod osoba ženskog pola. Kardiovaskularni rizik raste sa povišenim nivoom vrijednosti šećera u krvi, a prognoza KVB kod osoba sa šećernom bolešću je lošija.

U svijetu učestalost dijabetesa kod odraslih osoba iznosi 10%, dok u našoj zemlji učestalost dijabetesa kod odraslog stanovništva iznosi gotovo 8%.

Ako se šećerna bolest ne otkrije na vrijeme i ne liječi može doći do ozbiljnih komplikacija, uključujući srčani i moždani udar, bubrežnu insuficijenciju, amputaciju ekstremiteta i gubitak vida.

Redovno mjerenje nivoa šećera u krvi, procjena kardiovaskularnog rizika kao i redovno uzimanje lijekova, uključujući insulin, može poboljšati kvalitet života ljudi sa šećernom bolešću.

Fizička neaktivnost

Osoba je nedovoljno fizički aktivna kada manje od pet puta sedmično upražnjava polučasovnu fizičku aktivnost umjerenog intenziteta ili je manje od tri puta sedmično intenzivno aktivna manje od 20 minuta.

Nedovoljna fizička aktivnost je četvrti vodeći faktor rizika umiranja. Ljudi koji su nedovoljno fizički aktivni imaju 20 do 30 procenata veći rizik od svih uzroka smrti u odnosu na one koji su fizički aktivni najmanje 30 minuta veći broj dana u toku sedmice. U svijetu je nedovoljna fizička aktivnost zastupljena kod 31% odraslog stanovništva, a kod nas je nedovoljno fizički aktivno 44% odraslih.

Nepravilna ishrana

Utvrđena je povezanost visokog unosa zasićenih masti, trans-masti i soli, kao i nizak unos voća, povrća i ribe sa rizikom za nastanak kardiovaskularnih bolesti.

Smatra se da je nedovoljan unos voća i povrća odgovoran za nastanak 20% svih bolesti srca i krvnih sudova. Prekomjerna tjelesna težina i gojaznost u dječijem uzrastu povećavaju rizik za nastanak srčanog i moždanog udara prije 65. godine života za 3 do 5 puta.

Učestalo konzumiranje visokoenergetskih namirnica, kao što su prerađene namirnice koje su bogate mastima i šećerima, dovodi do nastanka gojaznosti. Visoka potrošnja zasićenih masti i trans-masnih kiselina je povezana sa srčanim bolestima, dok eliminacija trans-masti iz ishrane i zamjena zasićenih masti sa polinezasićenim biljnim uljima smanjuje rizik od nastanka koronarne bolesti srca.

Pravilna ishrana može da doprinese održavanju poželjne tjelesne mase, poželjnog lipidnog profila i nivoa krvnog pritiska.

Prekomjerna uhranjenost i gojaznost

Gojaznost je usko povezana sa glavnim kardiovaskularnim faktorima rizika kao što su povišen krvni pritisak, netolerancija glukoze, dijabetes tipa 2 i dislipidemija.

Nivo holesterola/lipida u krvi

Povišen nivo holesterola u krvi povećava rizik od nastanka srčanih oboljenja i moždanog udara. Na globalnom nivou, jedna trećina ishemijskih bolesti srca se može pripisati visokom nivou holesterola u krvi. Smanjenje visokog nivoa holesterola u krvi smanjuje rizik od nastanka srčanih oboljenja.

Faktori rizika na koje ne možemo da utičemo (nepromjenljivi faktori rizika)

Pored promjenljivih faktora rizika, postoje i faktori rizika koji ne mogu da se mijenjaju. Međutim, osobe iz ovih rizičnih grupa bi trebalo da redovnije kontrolišu svoje zdravlje.

Godine starosti

KVB postaje sve češća pojava u starijem životnom dobu. Kako čovek stari, srce prolazi kroz postepene fiziološke promjene, čak i u odsustvu bolesti.

Srčani mišić sa starenjem ne može u potpunosti da se opusti između dvije kontrakcije što ima za rezultat da komore postaju krute i rade manje efikasno.

Ove fiziološke promjene nastale sa procesom starenja mogu da doprinesu dodatnim komplikacijama i problemima pri liječenju KVB.

Pol

Muškarci imaju veći rizik za pojavu bolesti srca od žena u premenopauzi. Poslije menopauze rizik se izjednačava. Rizik za nastanak moždanog udara je isti kod žena i muškaraca.

Bolesti u porodici

Porodična istorija kardiovaskularnih oboljenja ukazuje na povećani rizik kod potomaka. Ako je prvostepeni krvni srodnik imao koronarnu bolest srca ili moždani udar prije 55. godine života (rođak muškog pola) ili 65. godine života (rođak ženskog pola), rizik je veći.

Svjetska federacija za srce

Svjetska federacija za srce vodi globalnu borbu protiv srčanih bolesti i moždanog udara, sa fokusom na zemlje u razvoju i nerazvijene zemlje preko ujedinjene zajednice koja broji više od 200 članica i okuplja medicinske organizacije i fondacije za srce iz više od 100 zemalja.

Ona usmjerava napore za ostvarenje cilja Svjetske zdravstvene organizacije da se za 25 procenata smanje prijevremeni smrtni ishodi od bolesti srca i krvnih sudova do 2025. godine. Zajedničkim naporima možemo pomoći ljudima širom svijeta da vode bolji i zdraviji život sa zdravim srcem.

Pročitajte i kako da ne postanete dio statistike.

Neka vam Svjetski dan srca bude podsjetnik da čuvate svoje zdravlje!